W poprzednich tekstach bazy wiedzy mogliście znaleźć wiedzę na temat czterech z pięciu obszarów Krajowych Inteligentnych Specjalizacji. Obszar piąty jest jednak bardzo pojemny i – przede wszystkim – bardzo ciekawy. Dlatego warto przyjrzeć się mu bliżej i przeanalizować dokładnie specjalizacje wchodzące w jego ramy.
Technologie i procesy przemysłowe (w ujęciu horyzontalnym) to piąty obszar tematyczny, w którym mieści się osiem Krajowych Inteligentnych Specjalizacji (KIS). Przeczytajcie o nich w naszym najnowszym tekście.
INNOWACYJNE TECHNOLOGIE I PROCESY PRZEMYSŁOWE (OBSZAR 5)
Wielofunkcyjne materiały i kompozyty o zaawansowanych właściwościach, w tym nanoprocesy i nanoprodukty (KIS 8)
To krajowa specjalizacja idealna dla każdego, kto chciałby się poczuć jak komiksowy (i filmowy) superbohater Iron Man, który, ratując świat, zakładał zbroję stworzoną z nanocząsteczek. A tak zupełnie poważnie – przyglądając się najnowszym rozwiązaniom technologicznym z KIS 8, można odnieść wrażenie, że koncepcje rodem z filmów science-fiction są już w zasięgu ręki. Innowacyjne procesy w ramach tej specjalizacji dotyczą bowiem m.in. zaawansowanych materiałów i nanotechnologii dla celów medycznych, przemysłowych oraz stosowanych w energetyce.
Dla przykładu, naukowcy związani z Instytutem Mechaniki Precyzyjnej PAN w Warszawie opracowali wynalazek pn. „Elektrolityczna, nanostrukturalna powłoka kompozytowa o małym współczynniku tarcia, zużyciu ściernym i korozji”. Rozwiązanie opatentowano, a następnie skierowano do zainteresowanego nim przedsiębiorstwa Innteg Sp. z.o.o. Innowacyjne Technologie Galwanizacyjne specjalizującego się w obszarze technologii galwanizacyjnych. Dzięki zakupionej licencji firma ta mogła skutecznie rozbudować swoją ofertę usługową.
W polskich instytutach nie brakuje rozwiązań nanotechnologicznych z olbrzymim potencjałem komercjalizacyjnym. Naukowcy związani z Instytutem Chemii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, opracowali metodę otrzymywania specjalnych membran z tlenku grafenu i celulozy, dzięki czemu będzie można usuwać śladowe ilości metali ciężkich (takich jak kadm, ołów czy kobalt) z roztworu wodnego. Dzięki rozwiązaniu, membrany są trwałe nie tylko w kwaśnym i obojętnym środowisku, lecz również w środowisku zasadowym, co dotychczas trudno było osiągnąć. Takie właściwości rozszerzają możliwości ich zastosowania. Zatem choć rozwiązanie nie było jeszcze przedmiotem transferu technologii, ma ku temu duży potencjał.
Sensory (w tym biosensory) i inteligentne sieci sensorowe (KIS 9)
Ta specjalizacja obejmuje sensory fizyczne, chemiczne, biosensory oraz sieci sensorowe. Różnego rodzaju czujniki są niezbędnym elementem wielu nowoczesnych maszyn i urządzeń. Umożliwiają realizację pomiarów najróżniejszych parametrów swojego otoczenia. Sensory są także niezwykle ważnym czynnikiem w realizacji założeń Przemysłu 4.0, czyli czwartej rewolucji przemysłowej opartej o inteligentne rozwiązania.
Ciekawym przykładem transferu technologii w ramach niniejszej specjalizacji jest zawarcie umowy licencyjnej dotyczącej prawa do korzystania z wynalazku i „know-how” opracowanego w Instytucie Agrofizyki im. Bohdana Dobrzańskiego Polskiej Akademii Nauk – Sondy TDR do pomiaru dyspersji dielektrycznej ośrodka, zwłaszcza gleby. E-Test Sp. z o. o. wdrożyła wyniki badań Instytutu w roku 2016, następnie kontynuowała współpracę z jednostką naukową w kolejnych latach już w ramach wspólnych projektów B+R. Wskazany przykład potwierdza, że polskie instytuty naukowe i uczelnie mogą być świetnym źródłem wartościowych technologii dla każdego przedsiębiorcy.
Inteligentne sieci i technologie informacyjno-komunikacyjne oraz geoinformacyjne (KIS 10)
Zgodnie z opisem tej krajowej inteligentnej specjalizacji, pojęcie „inteligentne sieci” oznacza technologie i systemy teleinformatyczne stosowane w dziedzinach takich jak energia, transport, telekomunikacja, zdrowie. Inteligentne sieci mają pomóc na przykład w oszczędności zasobów (w tym energii) i ochronie środowiska.
Pod pojęciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych rozumie się grupę technologii przetwarzających, gromadzących i przesyłających informacje w formie elektronicznej.
Pojęcie „technologie geoinformacyjne” obejmuje technologie związane z pozyskiwaniem, przechowywaniem, przetwarzaniem, analizowaniem, udostępnianiem i wizualizowaniem geoinformacji, czyli informacji, dla której określa się lokalizację w przyjętym układzie odniesienia oraz definiuje, odczytuje i obrazuje związki zachodzące między obiektami i zjawiskami występującymi w tej przestrzeni.
Firma działająca na rynku energetyki wiatrowej Vent Energy Sp. z o.o., podobnie jak wspomniana wcześniej spółka E-Test Sp. z o. o, również realizuje swoją strategię rozwoju w oparciu o innowacje, korzystając z potencjału badawczego uczelni wyższych. Przedmiotem jednego z takich projektów było rozwiązanie technologiczne z zakresu technologii informacyjnych i komunikacyjnych opracowane na Wydziale Fizyki Technicznej, Informatyki i Matematyki Stosowanej Politechniki Łódzkiej. W 2013 r. spółka zakupiła wyniki badań w zakresie technologii ICT wykorzystywanej w obszarze dwustronnej komunikacji pomiędzy czujnikami systemu MHS a serwerem aplikacji.
Elektronika drukowana, organiczna i elastyczna (KIS 11)
Rozwiązania materiałowe pozwalające na drukowanie, produkcję z materiałów organicznych czy uzyskanie elastycznej elektroniki zaliczają się do tej specjalizacji. Wykorzystując te rozwiązania otrzymujemy inteligentne, energooszczędne i autonomiczne produkty. To m.in. fotowoltaika i inne alternatywne źródła pozyskiwania energii, sensory elastyczne, oświetlenie, elektronika osobista (np. smart watch), inteligentne tekstylia, a także opakowania, logistyka i bezpieczeństwo.
Przykładem przedsiębiorstwa bardzo intensywnie rozwijającego swoją ofertę w obszarach wytyczonych przez KIS 11 jest Arlen S.A. Przedsiębiorstwo to specjalizuje się w produkcji odzieży ochronnej, wykorzystując do tego najnowocześniejsze technologie. Arlen wdrożył m.in. dzianinę ażurową antyelektrostatyczną w ramach umowy licencyjnej z właścicielem technologii, Instytutem Technologii Bezpieczeństwa MORATEX.
Automatyzacja i robotyka procesów technologicznych (KIS 12)
Projektowanie i optymalizacja procesów, robotyzacja, diagnostyka i monitorowanie, systemy sterowania, maszyny i urządzenia automatyzujące – w skrócie wszystko, co ma wpływ na efektywniejsze zarządzanie procesami w firmach. Specjalizacja ta wykorzystuje szereg nowatorskich narzędzi i wynalazków, takich jak na przykład systemy sterowania robotów i pojazdów (w tym bezzałogowych), oprogramowanie i systemy obliczeń do symulacji, modelownie i optymalizacja systemów sterowania czy druk 3D.
Sztandarowymi przykładami rozwiązań wpisujących się w tę specjalizację są inteligentne systemy maszyn lub czujników, pozwalające automatycznie kalibrować parametry procesów przemysłowych. Niektóre z nich podążają ścieżką tzw. Internetu rzeczy (ang. Internet of Things, IOT), czyli rozszerzenia łączności internetowej na świat maszyn. Istnieją jednak także rozwiązania alternatywne dla IOT, czego przykładem jest opatentowany interfejs do komunikacji czujników pomiarowych z główną magistralą opracowany przez naukowców z Akademii Górniczo Hutniczej. Z powodzeniem znalazł on zastosowanie przemysłowe w krakowskiej firmie DLJM System Sp. z o.o., specjalizującej się w inteligentnych rozwiązaniach dla budownictwa.
Fotonika (KIS 13)
Fotonika jest wyjątkowo dynamicznie rozwijającą się specjalizacją, w ramach której wymienia się technologie, materiały i urządzenia dla fotowoltaiki, światłowodów, wytwarzania źródeł i detektorów promieniowania optycznego. Poza tym także optoelektroniczne urządzenia i systemy, optyczne systemy telekomunikacyjne i informacyjne, układy i systemy optoelektroniki zintegrowanej wliczane są do KIS 13.
Bardzo ciekawym przykładem rozwiązania w ramach KIS 13 jest technologia telekomunikacyjna opracowana na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Powstałe przy uczelni centrum naukowo – badawcze EcoTech Complex dysponuje infrastrukturą pozwalającą produkować światłowody polimerowe. Technologią zainteresowała się firma InPhoTech Sp. z o. o., zajmująca się fotoniką, która nawiązała współpracę z centrum. Dzięki temu mogą rozwijać technologię światłowodów i konkurować z najlepszymi ośrodkami na świecie.
Na styku kilku obszarów zaliczających się do tej specjalizacji znajduje się rozwiązanie naukowców z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego: opracowali oni fotokatalityczne powłoki aktywowane światłem słonecznym. Mają one różne właściwości w zależności od intensywności padającego na nie światła. Prawa do tego opatentowanego rozwiązania zostały przeniesione do spółki Splast Sp. z o.o., działającej w obszarze przetwórstwa tworzyw sztucznych, gdzie technologia znalazła zastosowanie przemysłowe.
Inteligentne technologie kreacyjne (KIS 14)
Gry i multimedia – Inteligentne technologie kreacyjne (ITK) to specjalizacja zdominowana przez technologie z tego obszaru. Warto jednak mieć na uwadze, że w KIS 14 wpisują się rozwiązania na praktycznie każdym etapie powstawania gier i multimediów, od koncepcji i elementów wizualnych, po sposoby archiwizacji.
Firma Euvic Sp. z o.o. – polskie przedsiębiorstwo działające w branży IT, między innymi w obszarze produkcji oprogramowania opartego o wirtualną rzeczywistość (ang. Virtual Reality – VR), w tym gier, jest tego najlepszym przykładem. Spółka od lat rozwija innowacyjne technologie z zakresu wspomnianej VR czy rozszerzonej rzeczywistości – AR (ang. Augmented Reality). W celu rozbudowania swojej oferty oraz intensyfikacji prac badawczo-rozwojowych firma ta nabyła prawa do wzoru użytkowego do wynalazku pn. „Uniwersalne stanowisko do kalibracji kamer 3D”, opracowanego na Instytucie Techniki i Aparatury Medycznej ITAM. Wdrożenie pozwoliło firmie Euvic znanej wtedy jeszcze jako LGBS Polska Sp. z o. o., znacząco poprawić jakość uzyskiwanych materiałów wizualnych.
Warto także zaznaczyć, że obszar gier i technologii audiowizualnych to szczególnie dynamicznie rozwijający się obszar w naszym kraju. Najlepszym tego wyrazem jest utworzenie w marcu tego roku specjalnego indeksu na głównym parkiecie warszawskiej giełdy: WIG.Games, skupiającego firmy takie jak CD Projekt, 11 bit studios czy The Farm 51.
Innowacyjne technologie morskie w zakresie specjalistycznych jednostek pływających, konstrukcji morskich i przybrzeżnych oraz logistyki opartej na transporcie morskim i śródlądowym (KIS 15)
W ramach ostatniej specjalizacji wyróżnione są: projektowanie, budowa i konwersja specjalistycznych jednostek pływających oraz ich specjalistycznego wyposażenia, projektowanie, budowa i przebudowa konstrukcji morskich i przybrzeżnych, a także procesy i urządzenia wykorzystywane na potrzeby logistyki opartej o transport morski i śródlądowy.
Doskonałym przykładem rozwiązania wpisującego się w tę specjalizację jest wynalazek pn. „Sposób i układ wspomagania decyzji nawigacyjnych w procesie bezpiecznego prowadzenia obiektu pływającego”. Jest innowacyjny, specjalistyczny i bez wątpienia dotyczy tematyki jednostek pływających. To zaawansowane rozwiązanie bez trudu znalazło zainteresowane transferem technologii przedsiębiorstwo: spółkę Sup4nav Sp. z o.o., która oparła o nie swój flagowy obecnie produkt: NAVDEC. Obecnie spółka współpracuje z takimi potentatami transportu morskiego na Bałtyku jak Polferries Polska Żegluga Bałtycka S.A. czy Unity Line Limited Sp. z o.o. Oddział w Polsce.
To koniec naszej krótkiej podróży po Krajowych Inteligentnych Specjalizacjach. Mamy jednak wrażenie, że zaledwie dotknęliśmy powierzchni bardzo obszernych zagadnień. Każdego przedsiębiorcę, który chce sprawdzić, czy jego działalność wpisuje się w ramy KIS, zachęcamy do przeczytania zarówno szczegółowego wykazu specjalizacji, jak i wszystkich pomniejszych zagadnień w tym zakresie.
Przytoczone przykłady transferów technologii pokazują polskie doświadczenia w tych obszarach. Zarówno dawca jak i biorca technologii są podmiotami polskimi. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby transfer technologii do polskich firm odbywał się z instytutów, uczelni czy firm zagranicznych.
